Kad predsjednik jedne zemlje u punom jeku evropske krize i rata na tlu Ukrajine odluči da ode “na noge” Vladimiru Putinu, on ne šalje diplomatsku poruku — već političku poruku sa dalekosežnim posljedicama. Upravo to je učinio Aleksandar Vučić. I to u trenutku kada Evropska unija već mjesecima gubi strpljenje sa srpskim vlastima, a građani Srbije izlaze na ulice zahtijevajući promjene koje nikako da dočekaju.
Srbija je — i formalno i suštinski — na raskrsnici, ali je njen predsjednik odlučio da skrene putem koji ne vodi prema Briselu.
EU gubi iluzije
Godinama su evropski lideri pokazivali izuzetnu dozu strpljenja prema Vučiću, tolerirajući sve veće autoritarne tendencije i zatvarajući oči pred medijskim mrakom, političkim progonom opozicije, korupcijskim skandalima i neriješenim pitanjem Kosova. Strategija EU bila je jasna: zadržati Srbiju na evropskom kursu makar i preko poluuspjeha i klimavih reformi. Ali sve ima granicu.
I ta granica je sada pređena.
U trenutku kada evropski kontinent pokušava očuvati minimum jedinstva u odnosu na agresiju Rusije, kada su zemlje kandidati pod sve većim pritiskom da se jasno svrstaju, Vučićev odlazak u Moskvu predstavlja politički udarac EU, ali još više — udarac vlastitim građanima.
“Putin je partner”, poručuje Beograd
Odlazak Vučića u Rusiju nije protokolaran ni simboličan čin. On je kalkulisan i jasan signal da Beograd, u trenutku kada svi ostali kandidati za članstvo u EU – uključujući i Moldaviju, Ukrajinu, Crnu Goru i Sjevernu Makedoniju – ubrzavaju evropske procese, bira partnerstvo sa režimom izolovanim od zapadnog svijeta. To ne može proći bez odgovora.
U diplomatskim krugovima EU, Srbija je već mjesecima na “posmatranju”. Izvještaji Evropskog parlamenta su oštriji nego ikada. Tonino Picula govori o sistemskoj korupciji i sve otvorenije upozorava da EU ne može igrati “mačku i miša” sa državom koja se poigrava sa osnovnim vrijednostima zajednice kojoj želi da pristupi.
Posjeta Moskvi došla je kao “ekser u kovčeg”, kako su to ocijenili izvori bliski evropskim diplomatama.
Šta slijedi?
Najrealniji scenario za Srbiju nije samo zamrzavanje pregovora, već i povlačenje finansijskih sredstava iz IPA fondova, zatvaranje vrata za nova poglavlja, a moguće i formalna “siva zona” gdje se Beograd više neće tretirati kao vjerodostojan kandidat. Neće biti sankcija, neće biti zvaničnog prekida pregovora — biće ignorisanje. A to je najteži oblik političke kazne.
Srbija će ostati usamljena u prostoru između Istoka i Zapada, bez saveznika, bez ekonomske sigurnosti, bez političkog kredibiliteta. A građani Srbije će platiti cijenu — usporenim razvojem, izolacijom i dodatnim političkim nestabilnostima.
I narod to zna
Upravo zato ljudi protestuju. Oni ne traže samo izborne uslove, već i jasan raskid sa politikom neutralnosti koja više ne postoji. Svijet se podijelio. Nema više sjedenja na dvije stolice.
Aleksandar Vučić je svojom posjetom Kremlju izabrao stranu — i to onu koja ne zna za demokratiju, slobodu medija, niti dostojanstvo građana. EU to neće zaboraviti. A građani Srbije, ako ne sad, onda vrlo brzo, osjetiće šta znači kada se prokocka jedina ozbiljna šansa za ulazak u društvo razvijenih naroda.
